Met vlag en wimpel is Frans Timmermans afgelopen week door zijn hoorzitting gezeild. In vloeiend Italiaans, Duits, Frans, the Queen’s English en Nederlands wierp hij zijn charmes in de strijd om de heren en dames Europarlementariërs te woord te staan. Zijn vloeiende Russisch moest even op de reservebank plaatsnemen, maar desalniettemin maakte het veel indruk. Gans de natie was toch wel een beetje trots op onze minister, leden van zijn eigen partij tot tranen geroerd zelfs.
Wat Nederland ook vindt van de taalkunsten van onze minister is echter bijzaak, maar de performance van Timmermans is wel degelijk van belang. Niet alleen omdat hij zijn plekje moet innemen als leidinggevende in Junckers team, maar ook gezien zijn nog altijd vage portefeuille is het belangrijk dat de eerste klap een daalder waard is voor Timmermans. Hij moet namelijk gaan zorgen voor better lawmaking; een portefeuille die valt of staat bij de doortastendheid van de beheerder.
Timmermans wordt dus eerste vice-president. Een goed figuur slaan in een enorm veld van 28 commissarissen is essentiëel om als primus inter pares op te staan. Voorheen telde alleen je achtergrond als zwaargewicht en de grootte van je geboorteland. Dankzij de publieke verhoren komt een zwaargewicht uit een groot land als Spanje toch wat bescheidener naar z’n eerste werkdag, terwijl d’n sluwe Hollander weer boven zijn gewichtsklasse bokst.
De talenknobbel brengt nog een ander groot voordeel met zich mee. Formeel zijn alle Eurocommissarissen niet-landgebonden. Eigenlijk is Eurocommissaris zelfs verplicht om naar het eigen land te verwijzen als het land waar hij of zij het meest bekend mee is. Met zijn talen, zijn afkomst uit een grensregio en zijn veelvuldig verklaarde liefde voor de EU is Timmermans nagenoeg de ideale Europees Commissaris. Zuiverder op de graat krijg je ze niet. En dat telt als je moet samenwerken met andere Commissarissen en een Europees Parlement dat zich sterk identificeert als écht Europees.
Er werd vooraf gespeculeerd of met better lawmaking een zware portefeuille werd binnengehaald, maar het toch wat tamme verhoor suggereert het tegendeel. Alleen GroenLinks trok alles uit de kast om Timmermans te grillen, maar dat lijkt toch een publiciteitsgerichte actie te zijn voor de Nederlandse markt. Met een goed imago uit de verhoren in de tas en desalniettemin wat lage verwachtingen vooraf zijn de ingrediënten echter daar om eindelijk handen en voeten te geven aan een langlopend project van de Commissie om het eigen functioneren te verbeteren.
Ondanks dat zij de schijn tegen heeft, is de Commissie wel degelijk mee bezig met de eigen ‘bemoeizucht’. Meerdere rapporten en white papers geven aan hoe de Commissie tot Better Governance moet komen. Een Commissaris, vice-president zelfs, aanstellen om dit project te overzien is misschien wel hard nodig. De problemen zijn niet moeilijk te identificeren, maar door de versplintering van de Commissie over 28 leden des te moeilijker aan te pakken. Veel regelzucht komt doordat problemen in Brussel van meerdere kanten tegelijk worden aangepakt, al naar gelang de interpretatie. Een lage mosselstand kan een reactie uitlokken van zowel de Commissaris voor milieuzaken, als de Commissaris belast met visserij. Die kiezen beiden hun eigen aanpak en werken makkelijk langs elkaar heen. Achtentwintig eilandjes met elkaar laten coördineren is bijna niet te doen.
‘Men ziet ons nog altijd teveel als ‘Brussel’, was een vrij politieke binnenkomer en ook het olijfolieflesje werd genoemd – al weet ik niet meer in welke taal’
Bovendien geldt: hoe minder een Commissaris te doen heeft, hoe meer deze gaat zoeken naar iets óm te doen. Schoenmaker blijf bij je leest is een uitspraak die Timmermans in wel meer dan vijf talen uit z’n hoofd moet gaan leren in zijn komende baan.
De Commissie erkent de eigen problemen al langer, maar wat Barroso niet lukte moet Timmermans en Juncker waarschijnlijk beter afgaan. De Portugees leek toch wat op iemand die niet meer deed dan op de winkel passen, terwijl er meer nodig is dan dat. Juncker en zijn eerste vice-president hebben naast meer gewicht, meer charisma en meer competenties ook mee dat zij een tandem vormen van de twee fracties die nog altijd de dienst uitmaken in Europa: de sociaaldemocraten en de christendemocraten. Dit zal draagvlak creëren voor het daadwerkelijk uitvoeren van better lawmaking. Er zijn bovendien vier liberalen ingepast, vrouwen bovendien. Ondanks hun geringe grootte krijgen de liberalen naar rato bijzonder veel voor elkaar in Brussel en dat maakt hen tot een nuttige medestander.
Bovenal heeft Timmermans het slim gespeeld, door zijn presentatie echt politiek te maken. Pontificaal in zijn betoog zette Timmermans de klachtenstroom over Brusselse bemoeizucht neer. Men ziet ons nog altijd teveel als ‘Brussel’, was een vrij politieke binnenkomer en ook het olijfolieflesje werd genoemd – al weet ik niet meer in welke taal. Het is één van de belangrijkste problemen voor veel EU-burgers als ze aan Brussel denken en Timmermans heeft daar niet om heen gedraaid. Daarmee doet hij een handreiking naar een deel van de eurosceptici, maar zal hij afgrijzen hebben gewekt bij een ander deel.
Eurosceptici zijn er in twee kampen: het kamp dat domweg ontevreden is met het functioneren van de EU en een kamp dat fundamenteel de EU afwijst. Een slagvaardigere Commissie, een Europa dat zich minder bezig houdt met kleine zaken en meer met de grote lijnen zal voor het eerste kamp ontevredenheid wegnemen. Het zal wellicht de EU zelfs wat legitimiteit verschaffen, maar voor het principiële kamp gaat die logica niet op. Sterker nog; een slankere en comptentere Commissie zal de EU alleen maar sterker maken. Juist zaken die de felgekante Euroscepticus zo vreest. De Commissie als een groep echte politici neerzetten zal door deze categorie worden gezien als een nieuwe sluipende manier om weer machtiger te worden. De keerzijde is dat er ook meer verantwoordelijkheid komt.
Timmermans kan nu niet meer terug en de Commissie steekt zijn nek uit. Over vijf jaar geen better lawmaking zal ten eerste een concrete mislukking betekenen en ten tweede een klein bommetje zijn onder het Europees project.
