Bert Snel schreef naast Pim 1 nog een tweede boek over Pim Fortuyn: Pim 2 over Leefbaar Nederland, Leefbaar Rotterdam en de LPF. Hoewel de passages over Leefbaar Nederland en Leefbaar Rotterdam interessant zijn, is de casus van de LPF verreweg het interessantst. Immers: Leefbaar Rotterdam bestaat nog steeds en ging niet ten onder na de dood van Fortuyn – al denken sommigen dat het einde nadert – en de meeste burgers zijn Leefbaar Nederland allang weer vergeten.
Het is moeilijk de beelden van de LPF te vergeten. Ruzies, afsplitsingen, onenigheid en heel veel gedoe. De term ‘LPF-perikelen’ wordt nog steeds gebruikt als een partij interne problemen heeft.
Wat was nu eigenlijk de oorzaak van deze problemen? Bert Snel lijkt de ideale persoon om deze vraag te beantwoorden. Snel was socioloog en was zelf actief binnen de LPF. Hij is enerzijds afstandelijk wetenschapper en anderzijds een betrokken observator die er vaak bij was. Hij was van 2004 tot 2007 partijvoorzitter en directeur van het wetenschappelijk bureau.
Dit grotendeels genegeerde boek lijkt op het eerste gezicht uniek: veel betrokkenen bij de toenmalige LPF willen niet meer herinnerd worden aan deze zwarte bladzijde in hun carrière en zo blijven veel vragen over de LPF onbeantwoord. Snel deed een moedige poging in ruim honderd pagina’s uit te leggen waarom het allemaal misging.
Op het eerste gezicht lijkt Snel daar opvallend goed in te slagen. De LPF was een zwakke organisatie die ongeorganiseerd was, geen geschiedenis of traditie had, geen leider had, uit mensen bestond die elkaar niet kenden en waarvan een deel ronduit kwaadwillend was. Dat was niet alleen in 2002 zo bij de opkomst van Fortuyn, het was nog steeds zo toen de fractie in 2003 werd vernieuwd en nog maar uit acht personen bestond.
Maar waar lag het aan? In dit boek leren we vooral over de perikelen tussen de fractie in de Tweede Kamer, die het gezicht van de partij was, en de partijorganisatie die in een constante staat van ontbinding leek te zijn. De relatie tussen de twee was ronduit hopeloos en zo kon nooit eenheid ontstaan. Maar zelfs als we de partijorganisatie wegdenken, was er weinig moois over de LPF in de Kamer te melden.
Het probleem van dit boek laat zich raden. Snel is een betrokken observator maar lang niet altijd kritisch. Hij kraakt allerlei kritische noten die nieuw zijn. Khee Liang Phoa kon ooit staatssecretaris worden omdat zijn dochter de vriendin was van LPF-Kamerlid Varela. Kamerleden als Eerdmans waren al in 2003 aan het zoeken naar een nieuwe partij, en ga zo maar door.
Ook in abstracte zin komt Snel tot interessante observaties: de LPF koos voor een hele traditionele partijstructuur, terwijl Fortuyn politieke partijen altijd bekritiseerde. Er is nooit reflectie geweest binnen de LPF of een ouderwetse partijstructuur wel passend was. Ook was er weinig reflectie over de vraag of het gedachtengoed van Pim wel voldoende aanknopingspunten opleverde, nu hij er niet meer was.
Maar ondanks dat de typering van de LPF als zwakke organisatie treffend is, komt Snel niet tot een overkoepelende analyse, waardoor precies datgene gebeurt wat hij niet zegt te willen: lijsten met losse, onsamenhangende feiten presenteren.
Een probleem van de geschiedenis van de LPF is dat velen niet mee zullen werken en dat Snels geheugen hem soms ook in de steek kan hebben gelaten. Dan gaat het wel erg hard door de bocht: de LPF kreeg onvoldoende waardering voor wat ze in 2003-2006 in de Tweede Kamer bereikte, meldt Snel, maar hij lijkt zelf ook geen idee te hebben wat dat was. Ook komen de persoonlijke voorkeuren van Snel wel erg duidelijk naar voren. Van Kamerleden Nawijn en Eerdmans was hij zeker geen fan.
Snel was terminaal ziek toen hij dit boek schreef. Hij overleed in 2013. Hij had duidelijk haast met zijn werk, want waar de omschrijvingen van Leefbaar Nederland en Leefbaar Rotterdam nog hout snijden, komt hij bij de LPF tot een afgeraffeld en gehaast betoog zonder duidelijke lijn. Er moet nog steeds een definitieve geschiedenis van de LPF worden geschreven.
