Je kunt veel van Pim Fortuyn zeggen, maar hij is vermoedelijk een van de weinige overleden politici waar nog vaak en veel over wordt gesproken. Voor veel politici en burgers blijft Fortuyn een epische figuur wiens optreden en ideeën tot op de dag van op vandaag niets aan relevantie hebben ingeboet. Niet zo vreemd dus dat er vorig jaar, ruim tien jaar na Fortuyn’s dood, nog twee dikke boeken over hem uitkwamen. Vreemd is wel dat ze nauwelijks aandacht hebben gekregen dus ik ben ze zelf maar gaan lezen. De eerste is zijn politieke biografie als socioloog en politicus, de tweede gaat over de partijen waar Fortuyn aan verbonden was. Over dat tweede deel later deze week meer.
In het eerste deel schrijft Bert Snel, een socioloog die lange tijd voorzitter was van de LPF en ook directeur was van het wetenschappelijk bureau, over het leven en werk van Fortuyn. Wat waren zijn ideeën, wat waren de reacties op zijn ideeën en wat is de relevantie van Fortuyn’s ideeën op dit moment?
Een dergelijk werk over Fortuyn is nodig, al is het maar omdat Fortuyn in de herinnering van velen voortleeft. Een eerdere poging om de ideeën van Fortuyn in een congruent kader te plaatsen kwam van de socioloog Dick Pels. De geest van Pim is een goede poging systematiek aan te brengen in het werk van Fortuyn, maar het werk is tamelijk ingewikkeld en ontoegankelijk, zeker vergeleken met de politicus die zelf altijd zo duidelijk was.
Pels houdt in zijn boek terecht kritische afstand, maar Snel, die tien jaar later met een biografie kwam, doet dat niet. Hij is een bewonderaar en dat is op veel plekken in dit boek terug te zien. Dit suggereert dat Snel goede en slechte ideeën van Fortuyn niet kan scheiden: ze zijn voor hem allemaal even goed en belangrijk. Geen goed begin van een biografie.
Als Fortuyn nog steeds onze aandacht en bewondering verdient, is het nodig zijn werk consistent samen te vatten tot enkele ideeën die nu nog steeds relevant zijn. Snel verwijt het de LPF dat ze dit nooit heeft gedaan, maar ook hij laat het na dit te doen. Wat de essentie van het veel besproken fortuynisme zou kunnen zijn, blijft een raadsel.
De biografie wordt zo een aaneenschakeling van heel veel ideeën en reacties, zonder enige centrale lijn. Fortuyn leek tijdens zijn politieke carrière wisselvallig en leek geen duidelijke ideologie of beginselen te hebben. De beste hommage aan Fortuyn zou zijn om te laten zien dat die kernideeën er wel degelijk waren en dat die nog steeds van belang zijn.
Maar zelfs Fortuyn-fan Bert Snel blijkt daar niet toe in staat. Als zelfs een fan niet kan laten zien dat Fortuyn beginselen had en dat daar relevante standpunten uit kunnen worden gedestilleerd, wordt het wel heel moeilijk om mensen serieus te nemen die tot op de dag van vandaag om die reden naar Fortuyn terugverlangen. Dat kan toch bijna de bedoeling niet zijn geweest. Na dit boek is het zeker: Fortuyn was een aansprekende man, maar een consistent programma had hij simpelweg niet.
