Het is oorlog op de energiemarkt in Spanje. De Partido Popular heeft de absolute meerderheid in het Spaanse parlement en doet er alles aan om de grote energieproducenten te bevoordelen en innovatie op het gebeid van zonnestroom om zeep te helpen. Waarom?
In beginsel lijkt de energiemarkt eerlijk. Alle producenten van energie uit kerncentrales, gascentrales en waterkrachtcentrales krijgen dezelfde prijs voor de stroom die zij leveren aan het net; de gasprijs.
Voor duurzame energie is een hoger tarief afgesproken, een tarief dat voor 25 jaar vast zou staan. Op basis van die belofte hebben honderdduizenden gezinnen en investeerders leningen afgesloten en installaties gebouwd.
De Spaanse regering heeft nu voor de vijfde keer in drie jaar gesleuteld aan de voorwaarden en het tarief voor stroom uit wind- en zonnecentrales. De belofte van een vaste prijs is losgelaten. Het tarief is flink verlaagd, ook voor al draaiende installaties.
Omdat deze met geleend geld gebouwd zijn, kunnen de eigenaren van deze installaties de rente en aflossing op hun leningen bij de bank niet meer betalen. Van de 200.000 families met een eigen zonnestroombedrijfje zal meer dan de helft failliet gaan. Een sociale ramp van ongekende omvang.
Het Spaanse maatschappelijk middenveld is wanhopig, alle organisaties die er in dit veld toe doen noemen deze vijfde hervorming een ‘criminele onteigening’.
De Spaanse regering schakelt intussen de eigen interne controlemechanismes uit. De controlerende instanties op de energiemarkt zijn de afgelopen periode al onder narcose gebracht en op de operatietafel gelegd, om daar een levensbeëindigende operatie te ondergaan.
De brandende vraag is natuurlijk: waarom laat de Spaanse overheid de producenten van groene energie als een baksteen vallen?
Er zijn in Spanje vijf grote stroomproducenten, verenigd in UNESA. De banden tussen de UNESA bedrijven en de Partido Popular zijn historisch nauw. Oud-Partido Popular premier Aznar is commissaris bij één van de bedrijven.
De UNESA bedrijven hebben doordat de gasprijs betaald wordt voor vrijwel gratis geleverde kern- en waterkrachtstroom voldoende middelen om straks de failliete wind- en zonnestroominstallaties op te kopen. De zogenaamde windfall profit wordt geschat op 4-7 miljard euro. Zo komt de macht op de energiemarkt weer in handen van de oude elite.
Spanje blijft intussen netjes een mooi percentage duurzame stroom produceren, zoals afgesproken in Europa. Die zonnestroom is zelfs goedkoper dan eerst. Omdat de UNESA-bedrijven de groene installaties voor een appel en een ei kunnen overnemen, zijn de afschrijvingskosten laag en wordt groene stroom een stuk goedkoper. De UNESA bedrijven hebben niets tegen groene energie, ze hebben iets tegen energie die niet van hen is.
De prijs wordt betaald door iedereen die investeerde in groene energie in Spanje. De meest innovatieve zonnestroomsector ter wereld legt zo massaal het loodje. Inclusief ruim 100.000 gezinnen die huis en haard kwijtraken doordat de eigen woning het onderpand van de lening voor de installatie was.
De Europese Commissie grijpt tot dusver niet in, maar is uitermate bezorgd over deze situatie.
Piet Holtrop, een Nederlandse advocaat die de belangen van zowel grote als kleine producenten behartigd spant zaak na zaak aan, zowel in Spanje, bij het Hof van Justitie van de Europese Unie in Luxemburg, bij het Europese Hof voor de mensenrechten in Straatsburg en door klachten in te dienen bij de Europese Commissie. Een groeiend aantal Europese parlementariërs steunen deze klachten.
Het is onvermijdelijk dat het Hof in Luxemburg uiteindelijk uitspraak zal doen in één van deze zaken en de zonnestroomproducenten gelijk geeft. De positie van de Spaanse staat, die probeert te beweren dat de hervormingen geen aantasting zijn van het rechtzekerheidsbeginsel, wordt steeds penibeler.
De Spaanse regering heeft inmiddels Roland Berger Strategy Consultants en de Boston Consulting Group (BCG) ingeschakeld. Zij hebben het beleid uitgewerkt waarin de tarieven werden gewijzigd en moeten dat nu verdedigen voor de rechter. Extra zuur voor de getroffen Spaanse burgers. Hun belastinggeld wordt uitgegeven aan dure consultants die hen bestrijden in de rechtszaal.
Van een werkelijk goede afloop kan al geen sprake meer zijn. De vraag die rest is of er een manier is om de schade te beperken.
De Europese Commissie zou stevig druk op de Spaanse regering moeten zetten om de sociale ramp voor duurzame energieproducenten te beperken. Want een regering die op deze manier met burgers omgaat is geen knip voor haar neus waard.
Marije Cornelissen is Europarlementariër voor GroenLinks.
Piet Holtrop is advocaat bij sdvocatenkantoor Holtrop SLP in Barcelona.
